NİSA NUR BACAK/ANKARA-BHA
Yazar Joe Yogerst, Forbes Dergisi için Türkiye'nin gözden kaçan ancak keşfedilmeye değer 10 müzesini kaleme aldı ve Türkiye’nin kültürel mirasını koruyan bu değerli müzeler arasında Beypazarı’nda bulunan Türk Hamam Müzesi de yer aldı. Bu başarıyı, müzenin kurucusu ve kültürel çalışmalar konusunda doktorası bulunan Sema Demir ile konuştuk.
Sema Demir, 2007 yılında Türkiye'nin ilk uygulamalı halk kültürü müzesini kurduğu Beypazarı'nda, Yaşayan Müze'yi hayata geçirirken Türkiye'nin kültürel mirasını korumak ve aktarılmasını sağlamak adına önemli adımlar attı. Ardından 2012’de Türkiye’nin ilk hamam müzesini kurarak, hem Beypazarı’na hem de Türk kültürüne katkı sağladı. Demir, Türk Hamam Müzesi'nin Forbes’te yer alma başarısının ardında yatan süreci anlattı.
“Mansur Yavaş’ın desteğiyle başladık”
Demir, Yaşayan Müze'nin kuruluş sürecinde Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Mansur Yavaş’ın manevi anlamda desteğinin, cesaretlendirmesi ve motive etmesinin büyük rol oynadığını "Mansur Yavaş o dönemde Beypazarı Belediye Başkanıydı. Projeyi ona götürmeyi düşündüm. Mansur Yavaş projeye çok sıcak ve olumlu baktı." ifadeleriyle anlattı.
Türk Hamam Müzesinin açılışı sırasında ve sonrasında pek çok ödül aldıklarını belirten Demir, "Forbes Dergisinin Türkiye’de keşfedilmeye değer on müze listesinin arasında yer almak da bize ayrı bir onur verdi. Çalışmalarımızın, emeklerimizin en güzel karşılıklarından biri oldu." diye konuştu.
“Türk Hamam Müzesi: Kültürel mirası yaşatmak”
Türk Hamam Müzesi ise 2012 yılında açılışını yaptı ve kültürel mirasa önemli bir katkı sundu. Demir, açılış sürecini şöyle anlattı:
“Yaşayan müzenin açılışından beş sene sonra Beypazarı kültür tarih hayatı açısından üzücü bir olay yaşandı. Beypazarı kültür hayatında önemli bir bellek mekanı olan Paşa Hamamı kapandı ve kısa sürede tahribata uğradı. Biz bu tarihî ve kültürel yadigarı kurtarmak üzere karar aldık. Hamamın Vakıflar Genel Müdürlüğüne ait olduğunu öğrendik ve müze açmak üzere çalışmalara başladık. 2010 yılında restitüsyon ve akabinde restorasyon çalışmalarına başladık. 2012’de Türk Hamam Müzesi Türkiye’nin ilk, dünyanın üçüncü müzesini uluslararası bir çalıştayla da taçlandırarak açtık ve ziyaretçilerimizle buluştuk."
Koleksiyon oluşturma sürecinden de söz eden Demir, "Koleksiyon oluşturma sırasında çok ciddi sorunlar yaşadık. Anadolu hamam ve temizlik kültürünü kamilen yansıtacak koleksiyon zaman içinde erozyona uğramış. Aşılması zor bu durumdayken Beypazarı eşraf ailelerinden Çayırlıoğulları ailesi Hamide Özalp aracılığı ile hamam müzesine katkı için müzeye bağış yaptı. Böylece Türk Hamam Müzesi mükemmel bir koleksiyonu sergileme imkanına kavuştu."
"Müzecilik tarihinin en güzel çalıştaylarından birinin açılışını gerçekleştirdik"
Demir, açılış sürecinde Türkiye ve dünyadan birçok müzenin temsilcisiyle bir araya geldiklerini belirterek, "Bütün müze ekibini İngiltere’ye gönderdik. Müzede hamam kültürünün nasıl sergilendiği ile ilgili gözlem yaptık. Sonrasında uluslararası çalıştayda İngiltere’den, Macaristan’dan müze temsilcileri katıldı. Türkiye’den de önemli müzelerinin temsilcilerini davet ettik. Müzecilik tarihinin en güzel çalıştaylarından birinin açılışını gerçekleştirdik." dedi.
Demir, Türk Hamam Müzesi’nin aynı zamanda kültürel mirasa ve geleneklere duyulan saygıyı gösteren bir mecra olduğunun altını çizdi.
“Müzemiz, herkesin ziyaret etmesi gereken eşsiz bir yer”
Türk Hamam Müzesi’ni sadece bir sergi alanı değil, aynı zamanda halkla bütünleşmiş bir kültürel deneyim olarak konumlandıran Demir, “Hamam kültürüne dair müze sayısı Türkiye’de çok az. Özellikle bütünsel sergiler. Bizim müzemizde 'Beypazarı' odağımız. Beypazarı’nı bütünsel olarak aktarıyor ve düğün geleneklerinin bir yönü olarak hamam kültürü sergileniyor; gelin hamamı, kına hamamı… Başta Ankaralılar ve tüm dünya vatandaşları geldiği zaman müzemizde hamam kültürünü bütünsel olarak görecekler. Aşağı yukarı Anadolu’da düğünler tabii ki farklılıklar olsa da aynı şekilde gerçekleşiyor. Dolayısıyla geldiklerinde düğün dediğimiz seremoninin ne kadar özgün, eğlenceli, renkli ve canlı olduğunu görecekler. Maddi kültürü sergiliyoruz fakat manevi duygular da her alanda karşınıza çıkıyor. Girer girmez bir ilahi karşılıyor. Gelin hamamında ilahiler okunur, sadece eğlence değil dini bir ritüeldir esasında. O tınıları da o ezgiyi de koruduk. Bu işi bilen insanlara eriştik, ulaştık. Ezgiler yarım yarımdı, bütünsel hale getirdik. Kadınlarımızı stüdyoya götürdük ve bunları seslendirdiler. Müzede sergiliyoruz biz o kayıtları. Bu da biricik bir şey bizim için, müzemizi öncü konuma getiren belki Türkiye’deki tek örnek."
"Ankara'nın kültürel zenginliğini keşfedin"
Sema Demir, Türk Hamam Müzesi’nin, kültürel mirasa saygılı, geçmişi yaşatan bir projeden öte, aynı zamanda yaşanabilir ve interaktif bir deneyim sunduğunu belirtti.
Demir, 2024 yılı ortalama ziyaretçi sayısının 10 bin civarında olduğunu bildirerek, "Müze girişlerimiz her sosyoekonomik kesimden insanın rahatlıkla girebileceği ayrıca müzede sadece etiketlerle, gözünüzle takip edebileceğiniz bir sergi değil bu. Orada müze rehberlerimiz her ziyaretçiye ayrıntılı bilgiler veriyorlar." şeklinde açıklamalarda bulundu.
