Türkiye’de orman yangınlarının söndürülmesi ile ilgili tartışmalar sürüyor. Son yaşanan Denizli ve Bursa’daki yangınlarıyla yeniden alevlenen tartışmalarla ilgili çarpıcı ayrıntılar ortaya çıktı. Orman yangınlarına bir dönem etkili müdahale eden MGI Savunma Şirketi’nin orman yangınlarını söndürme görevine ilişkin olan sözleşmesinin Orman Genel Müdürlüğü tarafından feshedildiği, bu süreçten sonra ise yangınlara müdahalede geç kalındığı iddiaları gündeme geldi.
Dünya çapında yaşanan ve aylarca, günlerce süren orman yangınları gezegene büyük zarar veriyor. Türkiye de son yıllarda yangınla mücadele konusunda güçlenen filosuyla daha etkili çalışmalar yapıyor. Ancak son yaşanan orman yangınlarına yeterli müdahalenin yapılamaması ve yangınların yüzlerce hektar alana hız kesmeden sıçraması akıllarda soru işareti yarattı.
Özellikle 24 Ekim’de Denizli’de başlayan orman yangını sonrası çevredeki vatandaşlar tarafından yangına müdahalenin yetersiz olduğu, geceleri hiçbir şekilde yangına müdahale edilmediğinden yangının sürekli olarak sıçrayarak büyüdüğünün öne sürülmesi üzerine muhalefet ilgili bakanlık yetkililerinin konuya açıklık getirmesini istedi.
Mücbir sebepler oluştu helikopterlerin gelişi zorlaştı
3 yıl önce Orman Genel Müdürlüğü ile THK Gökçen Havacılık ve MGI Defence İş ortaklığı arasında Hafif Sınıf Helikopter, Ağır Sınıf Helikopter ve Gece Görüş Helikopteri Kiralama Projesi Hizmet Alım Sözleşmesi imzalanarak 50 helikopter ile havadan orman yangını söndürme işi verildi.
2022 yılında 50 helikopter 4869 saat uçuş 20.449 sorti ile 51.122 ton su,
2023 yılında 47 helikopter 6482 saat uçuş 27.224 sorti ile 68.060 ton su,
2024 yılında 25 helikopter 3720 saat uçuş 15.646 sorti ile 40.377 ton su atarak Türkiye’nin dört bir yanında görev alındı.
THK’nın son yıllarda yaşadığı finansal sorunlar, pandemi süreci ve yangın söndürmede gerek kapasite gerekse genel donanım itibariyle Rus Menşeili helikopterler tercih edildiğinden devam eden Rusya-Ukrayna savaşı sebebiyle helikopterlerin Türkiye’ye gelişi gecikti ve zorlaştı.
2024 yılı başında Tük Hava Kurumu, finansal zorluklar ve kurumsal problemleri Yangın Söndürme Operasyonlarını yürütülmesini olumsuz etkilediğinden dolayı Orman Genel Müdürlüğü (OGM) onayıyla MGİ’ye devredildi.
Rusya-Ukrayna Savaşı’nın kendi bölgelerine sıçramasından endişelenen AB ülkelerinin bu savaş dolayısıyla koyduğu devlet tahditleri dolayısıyla AB ülkelerinden de teminin mümkün olamadı.
Mücbir sebep gösterildi ancak yüklü cezalar kesildi
25 helikopter temin edebilince OGM’ye mücbir sebeplerle başvuru yapıldı. Ancak firmaya yüklü miktarda cezalar kesildi. Mücbir sebeplerin varlığı idarece bilindiği halde firma ekonomik olarak zarara uğratılmasına rağmen orman yangınlarına müdahalesi devam etti. Verilen hizmetin karşılığı 35-40 milyon doları bulmasına rağmen ve OGM nin firmaya son aylarda ödemeyi kesmesine rağmen zararına da olsa çalışmaya devam ettiği öğrenildi.
Konu yargıya taşındı
Kamu hizmetinde bir zafiyet olmaması adına yaşanılan durumlar üzerine konu yargıya taşındı. Mahkemenin verdiği tedbir kararlarıyla başlangıçta alınan kısmi hakedişlerle operasyona devam edilebildi ancak son 2 aydır operasyonel giderleri karşılayacak kadarda OGM den firma hakediş alamadı. Bu nedenle firma zor durumda kaldı zaman zaman yangın operasyonları akamete uğradı. OGM iddiaya göre sorunu çözmek yerine sezonun kapandığını düşünerek çok ağır cezalar kesmekle ve yargı kararının hilafına sözleşmeyi feshetmekle karşılık verdi.
3 yıllık sözleşmeyi ödeme yapmamak için son 10 günde feshetti iddiası
Feshin hemen arkasından Denizli, Bursa, Balıkesir yangınları meydana geldi.
24.10.2024 tarihinde başlayan ve yüzlerce canlı ile hektarlarca alanı telef eden Denizli yangınında yangın tarihinde 1 adet Denizli Merkez'de olmak üzere 22 hafif sınıf, 1 ağır sınıf , toplam 23 helikopter göreve hazır olmasına rağmen davalı idare sözleşme bitiş tarihine 13 gün kala sözleşmeyi feshettiğinden yangına havadan müdahale yetersiz kaldı ve yangın 1 hafta gibi uzun bir süre boyunca kontrol altına alınamadı.
Uzmanlar, sözleşme feshedilmeseydi ve idare ödeme yapsaydı 22 helikopter günlük 402,5 ton ve 1 ağır sınıf mi-26 helikopteri 300 ton olmak üzere toplam 702,5 ton su atma gücüyle yangına müdahale edilebilir ve yangın 2 gün içerisinde kontrol altına alınması mümkün olacağını belirtti. Böylece ormanlarımız yanmayacaktı.
Orman Genel Müdürlüğü'nün parasını ödemediği şirket helikopterlere yakıt alamadı
Son 2 aydır ödeme almayan firma yakıt bile alamayacak duruma geldi. Bunu OGM’ye yetkilileri bilmesine rağmen hiçbir ödeme yapılmadı. Sözleşme bitmesine 10 gün kala feshedildi.
İddiaya göre OGM, 25 helikopterin operasyonel maliyetini ödemezken daha maliyetli helikopterleri uçurarak üstelik garanti dışı ekstra ödemeyi başka firmalara yaptı ve yapmaya devam ediyor. Uzmanlar “Bu sürece artık biri dur demeli” ifadelerini kullanıyor.
Orman Genel Müdürlüğü parasını ödemediği yangın söndüren MGI'dan üstüne 60 milyon USD istedi
Yangınların en aktif olduğu dönem olan Haziran, Temmuz ve Ağustos ayları için 3 milyon 800 bin Amerikan Doları ceza kesti. Ağustos, Eylül ve Ekim aylarında ise 38 milyon 200 bin Amerikan Doları Ceza kesti.
Bu ceza miktarları için ise bir açıklama yapmadı, resmi bir dayanak gösterilmedi. Firmadan 42 Milyon Amerikan Doları talep edildi. OGM, 25 helikopterin operasyonel maliyetini ödemezken daha maliyetli helikopterleri uçurarak üstelik garanti dışı ekstra ödemeyi başka firmalara yapıyor.
Uzmanlara göre MGİ’nin desteğiyle özellikle son 3 yıldır yangınlar daha hızlı bir şekilde söndürülüyordu. 2021 de ülkemizde olan 15-20 günlük yangınlar artık bu sayede kalmamıştı. Uzmanlar eğer OGM son ödemeleri yapsaydı ülkemizde çıkan orman yangınlarında görev alıp kısa sürede söndürülecekti. Denizli ve Bursa yanmayacaktı!