Seyyahların Dilinden Tokat’ın Yüzyıllar Ötesi Dokumacılık Mirası
Tokat – BHA
Gezginlerin yıllar önce kaleme aldıkları seyahatnameler, bir kez daha Tokat’ın bu özelliğini ortaya koyuyor. İncelediklerinde, Tokat’ın hem tarihinde hem de günümüzde, dikkat çekici bir dokumacılık geleneğine sahip olduğunu görülüyor.
Evliya Çelebi, gezdiği yerler arasında Tokat’ı da anlatır ve şöyle der: “Beyaz pembe bezi… diyar-ı lahorda (Hindistan) yapılmaz. Güya Altın gibi mücelladır. Kalemkar basma, yorgan yüzü, munakkaş perdeleri… gayet menduhdur. ” Çelebi’nin Tokat’ı anlatımındaki bu açıklamalar, kent tekstil konusunda ne denli önemli bir yerde yöneticilerini gösteriyor.
Avrupalı gezgin Jean Taverner, İpek Yolu’nun bu değerli ağzını okuyucu, Tokat’ın etkileyici özelliğini vurguluyor: “Tokat’ın en dikkate değer yanı doğunun büyük transit merkezlerinden biri oluşumudur. İran, Diyarbakır, Bağdat, İstanbul, İzmir vs. arkası kesilmeden akan kervanlar, buradan geçenler.” Öyle ki Joseph Tournofort, “Tokat, küçük Asya ticaretin merkezi sayılmalıdır.”
Kırım- Fransız Konsolosluğu yapan Charles de Peyysonel de, Tokat’ın olağanüstü tekstilinden etkilenmiş ve Fransız kumaşlarının satışında en büyük darbeyi Tokat’ta üretilen kumaşların sebebi olduğunu belirtiyor. Peyysonel, “sadece Kırım, Rusya ve Kafkasya’ya 500.000 top Tokat Kumaşı satıldığını” kaydetmiş.
Tokat, 17. yüzyılın başlarından itibaren Valide Sultanlara ait bir Voyvodalık olmuştur. Bu durum, tekstil sektörünü yanı sıra diğer sektörlerin de bir ivme kazandırmıştır. Valide Sultanlar başta olmak üzere tüm saray askerlerinin giysi gereksinimlerinin önemli bir parçası Tokat atölyelerinde yapılmıştır. Üretilen bu eşsiz tekstil ürünleri, birçok ülke sarayına da hediye olarak gönderilmiş.
Tokat’taki bez dokumacılığı, günümüzde Merkez-Günevi köyünde devam ederken, kilim, cecim ve halı dokumacılığı da birçok köyümüzde sürdürülmektedir. Çorap dokumacılığı ise özellikle Reşadiye ilçesinin Tozanlı köylerinde yoğun bir şekilde yapılmakta.
Tokat, bu geleneği sürdürürken aynı zamanda, tarihi İpek Yolu üzerinde bir kavşak noktası hedefi da içerdiği barındırıyor. Kentin bu dikkat çekici özelliği, dünya tekstil ürünü damga vurmuş ve onunla birlikte birçok farklı yerde bulunan tekstil üreticisi de dünyaya yaymış.
Seyyahların ifadelerinden anlaşıldığı üzere, Tokat, geçmişten günümüze dokumacılıkta dünya çapında bir merkez olmuştur. Günler de bu zenginlik ve çeşitlilik sürdürülmekte, bir zamanların üstünlü kumaşları, günümüzde de farklı formlarda üretilip dünyaya sunulmaktadır. Tokat’ın bu etkileyici dokumacılık geleneği, hem tarihi değeri hem de yaratıcı yaratıcılığı ile dikkat çekmeye devam ediyor.
