Psikiyatrist / Psikoterapist Dr. Onur Okan Demirci konu hakkında bilgiler verdi.
Pandemi süreci ile birlikte online görüşme (video chat) araçları (Zoom, Skype, Teams, Watsapp görüntülü görüşme, vb. ) yaşamımızda oldukça merkezi bir hale gelmeye başladı. Gerek insanların yakınları, eşleri, dostları ile uzaktan görüşme amaçlı gerekse de eğitim, toplantı gibi iş odaklı görüşmelerde yoğun olarak bu tür görüşme platformlarını tercih etmeye başladık. Bankalardan tutun üniversitelere kadar, günümüzde birçok eğitim kurumu ve büyük global şirketler bu tür uzaktan görüşme platformlarını çalışma koşullarının içine dahil etmiş durumda. Ofis maliyetlerinin azaltılması, mesai için gidilen yola harcanan zamanın kişisel zaman kazancına dönüşmesi, yakıt ve yol masraflarının azalması, kolay ulaşılabilirlik gibi bir çok faktör online sisteme geçişte etkili oldu.
Stanford Üniversitesi Sanal İnsan Etkileşimleri Laboratuvarı (VHIL) uzaktan görüşme platformunun kişiler üzerindeki psikolojik sonuçları üzerine bir araştırma yayınlandı. İnternette arama yapma terimi yerine “Googlelama (Googling)” sözcüğünün dilimize yerleşmesi gibi uzaktan video görüşmesi yapma terimi yerine “Zoomlamak (Zooming)” sözcüğü dilimize yerleşmeye başladı.
Pandemi koşulları ile birlikte gelen sosyal mesafe kuralları insanları fiziken birbirinden ayırarak uzaktan görüşme koşullarına itti. İnsanların sözlü iletişim kurma ihtiyaçları vardır fakat bundan daha öte ve güçlü olarak duygusal iletişim kurma ihtiyaçları vardır. İster sevdiklerinizle görüşmek, ister iş yerindeki iş arkadaşlarınızla birlikte fiziki ortamda birlikte bulunmak olsun, insan yakın temasa ihtiyaç duyar. Mesafelerle birlikte duygusal ihtiyacını gidermekte zorlanan kişiler yalnızlaşmaya başladıklarını hisseder ve mutsuz olurlar. Stanford Üniversitesi’nde yapılan bu araştırmanın sonuçlarının da bunu gösterdiğine işaret eder. Uzaktan görüşme platformlarının getirdiği bu sonuca “Zoom Tükenmişliği (Zoom Fatigue)” ismi veriliyor. Sıklıkla iş hayatında duyduğumuz “Tükenmişlik Sendromu” tanımına benzer şekilde uzaktan görüşme araçlarının da tükenmişliğe neden olabilir. Bu durum uzaktan görüşme araçlarının kullanılmaması gerektiği anlamına gelmemektedir. Bu tür araçların neden olduğu yorgunluk ve tükenmişliği azaltacak özelliklerin ve dijital fikirlerin geliştirilmesi gerektiğini göstermektedir. Çağımızın çok önemli gelişmelerinden biri olan video konferans sistemi bizlere büyük avantajlar sağlayabilmektedir. İnsanların iletişimleri ile ilgili geliştirilen ve geliştirilecek olan tüm yöntemler içinde insan psikolojisinin ihtiyaçlarını da barındırmaktadır. Bunu farkederek ilerlediğimiz zaman daha sağlıklı iletişim araçlarına kavuşmuş oluruz. Uzaktan görüşme araçlarını kullanabiliyor olma lüksümüz onları kullanmak zorunda olduğumuz anlamına gelmemeli. Kişiler yakınlaşma ve sosyalleşme ihtiyaçlarını da giderebilmeli.
Uzaktan görüşme araçlarının bizi sürükleyebileceği tükenmişliğin nedenlerine 5 başlık altında değinebiliriz;
1- İnsanlar birbirlerine baktığında gördükleri yüz algıları, yüz ifadeleri ve göz teması kişilere bazı duygular hissettirir. Tanıdığınız ve sevdiğiniz bir ortamda iseniz genellikle güven duygusu hissedersiniz. Güven duygusu insanın iyi hissedebilmesi ve mutlu olabilmesi için ihtiyacı olan temel bir duygudur. Uzaktan görüşme araçları bu göz teması ve yüz algısını değiştirdiği için güven duygusu ihtiyacımızı giderememize neden olabilir.
2- Sürekli uzaktan görüştüğümüz kişinin görüntüsüne odaklı bir şekilde onu dinliyor olmak ise kişinin sürekli dikkatini vermeye harcadığı enerji nedeniyle zihinsel yorgunluğa neden olabilir. Normalde iletişimde olduğumuz kişilere karşı eğer onları seviyorsak yakın temasta konuşabiliriz, eğer yaklaşmaktan hoşlanmadığımız kişiler var ise onlarla da arada bir mesafeye ihtiyaç duyarız. Uzaktan görüşme araçlarını kullandığımızda karşımızda sürekli yakından baktığımız büyük yüzler görmemiz sebebi ile beynimiz bunu çiftleşme isteği veya çatışma
sorununa yol açan bir durum olarak algılayabilmektedir. Bu durum saatler sürer ise beynimiz aşırı uyarılmış bir duruma maruz kalarak yorgun düşebilir. Bu yorgunluk tükenmişlik ve mutsuzluğa götürebilir.
3- Çoğu uzaktan görüşme araçları görüşmeniz esnasında kendi görüntünüzü de küçük bir kare içinde size göstermektedir. Böyle bir durumda hem karşınızdakine hem de kendi görüntünüze odaklanmaya başlarsınız. Bu durum sürekli karşınızda bir ayna ile gezmek gibi düşünülebilir. Böylece beyniniz daha fazla yorulacaktır.
4- Telefon görüşmeleri esnasında hareket edebilme özgürlüğüne sahipsiniz fakat çoğu uzaktan görüşme aracı size hareket imkanı tanımamaktadır. Böylece saatlerce sabit bir şekilde oturduğunuz yerde kalmak zorunda kalırsınız. Hareketsizlik sıkıcı bir durum halini alarak zihinsel olarak yorulmanıza neden olabilir.
5- Uzaktan görüşme toplantıları esnasında uzun süre konuşmadan dinlemek durumunda kalabilirsiniz. Normalde insan beyni karşısındaki insanı dinlerken onun jest ve mimiklerini yorumlamaya çalışır. Uzaktan videolu görüşmelerde karşınızdakini dinlerken onun jest ve mimiklerini algılayabilmek için daha fazla enerji harcadığınız gibi siz konuşurken de jest ve mimiklerinizi belli edebilmek için de daha fazla enerji harcayabilirsiniz. Bu kadar zihinsel enerji sizi yorgun düşürebilir.
Uzaktan görüşmeler tükenmişliğe yol açar, bunun için çözüm önerilerde de şöyle;
1- Uzaktan görüşme uygulamanızda karşınızdakinin yüz boyutunu küçültmek için uygulamayı akran boyutuna göre ayarlayabilirsiniz.
2- Ekrana çok yakın durup karşınızdaki kişiye çok fazla odaklanma enerjisi harcamamak için harici bir klavye kullanarak ekranla mesafenizi açabilirsiniz.
3- Kendi görüntünüze odaklanmaya harcayacağınız zihinsel enerjiden tasarruf etmek için kendi görüntünüzü kapatabilirsiniz.
4- Bilgisayarınızın sabit kamerasını kullanmak yerine harici bir kamera ile görüşmelere katılmak hareket alanınızı genişleterek sizi rahatlatabilir.
5- Konuşmadığınız zamanlarda ara ara video görüntünüzü kapatmak ve ekrandan başka yere odağınızı değiştirmek hem sizin hem de konuşmayı yapan kişinin dinlenmesini sağlayabilir.
6- Uzun süre sessiz kaldığınız toplantılarda ekrandan ara ara uzaklaşmak ve kendi kendinize sesli olarak konuşmak sizi rahatlatabilir. Eğer imkanınız var ise görüşmeye ara ara sesli olarak katılabilir veya söz alabilirseniz bu da sizin zihinsel yorgunluğunuzu azaltabilir. (Muhammet Said Yalçın)
